(“ТАКВИР” сураси. 1-оят тафсирларидан таржималар)
Қуръон оятлари оламларнинг тарбиячиси томонидан нозил бўлган экан, унинг ҳайбати ҳам, оятлар замиридаги маънолар ҳам шунга яраша бўлади. Ожиз бандалар ҳаммалари жамланиб тафсир ёзсалар ҳам, ҳамма ёзилган тафсирлар жамланса ҳам бу илоҳий калом маъносини тўлиқ очиб бера олмайди. Шунинг учун ҳар бир тафсир қилиш ҳуқуқи бўлган муфассир ўз имконияти доирасидан келиб чиқиб ижтиҳод қилади. Қуйида ана шундай мўътабар тафсирлардан таржималарни тақдим этмоқдамиз
“ТАКВИР” сураси.Сура Маккада нозил бўлган.
«Таквир» сўзи луғатда «ўраш» маъносини билдиради.
بسم الله الرحمن الرحيم
إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ
“Қуёш ўралганида”.
Оятдаги «куввирот» сўзи бир нарсани думалоқ қилиб ўраш маъносини билдиради. Қуёшнинг ўралиб қолиши, яъни сўниши қиёматнинг қоим бўлиши аломатларидандир. Яъни, қиёмат куни келганида қуёш ўзига ўзи ўралади ва нури батамом тўсилади. (Ирфон)
1 . Вақтики, қуёшни буклаб, ўралса. (Ислом.Уз портали Қуран.Уз)
قال الإمام أحمد: حدثنا عبد الرزاق، أخبرنا عبد الله بن بحير القاص: أن عبد الرحمن بن يزيد الصنعاني أخبره: أنه سمع ابن عمر يقول: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: «من سَرَّه أن ينظر إلى يوم القيامة كأنه رأيُ عين فليقرأ: » إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ » ، و » وإذَا السَّمَاءُ انفَطَرَتْ » ، و » إِذَا السَّمَاءُ انْشَقَّتْ » .
وهكذا رواه الترمذي، عن العباس بن عبد العظيم العنبري، عن عبد الرزاق، به .
Абдуллоҳ ибн Умар разияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади – Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам:
“Ким қиёмат кунини кўзи билан қарагандек кўришни хоҳласа “Изаш-шамсу куввират”, “Ва изас-самоун-фатарат”, ва “Изас-самоун-шаққат” сураларини ўқисин” дедилар. (Имом Аҳмад ривояти. Имом Термизий ҳам шу каби ривоят қилган)
قال علي بن أبي طلحة، عن ابن عباس: { إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ } يعني: أظلمت. وقال العوفي، عنه: ذهبت، وقال مجاهد: اضمحَلّت وذَهَبت. وكذا قال الضحاك.
وقال قتادة: ذهب ضوءها. وقال سعيد بن جبير: { كُوِّرَتْ } غُوّرت.
وقال الربيع بن خُثَيم: { كُوِّرَتْ } يعني: رمى بها.
Али ибн Абу Талҳа ибн Аббос разияллоҳу анҳумодан ривоят қилишича إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ яъни “Қуёш қоронғулашса”. Авфий эса: “Йўқолса” деган. Мужоҳид: “Зим бўлиб йўқолса, туганса” деган. Зиҳок ҳам шундай деган. Қатода: “Нури кетса” деган. Саъид ибн Жубайр: “Тушиб кетса” деган. Рабиъ ибн Хусайм: “Отиб юборилса” деган.
وقال أبو صالح: { كُوِّرَتْ } ألقيت. وعنه أيضا: نكست. وقال زيد بن أسلم: تقع في الأرض.
قال ابن جرير: والصواب من القول عندنا في ذلك أن التكوير جَمعُ الشيء بعضه إلى بعض، ومنه تكوير العمامة وهو لفها على الرأس، وكتكوير الكاره، وهي جمع الثياب بعضها إلى بعض، فمعنى قوله: { كُوَّرَتْ } جمع بعضها إلى بعض، ثم لفت فرمى بها، وإذا فعل بها ذلك ذهب ضوءها .
Абу Солиҳ: “Ташланса, ташлаб юборилса” ва яна “Ағдарилса, тўнтарилса” деган. Зайд ибн Аслам: “Ерга тушиб кетса” деган.
Ибн Жарир: “Бизнинг наздимизда нарсани бир-бирига жамламоқ (ўрамоқ) деган сўз тўғрироқ. تكوير العمامة (саллани ўрамоқ) сўзи шундан. Шунга кўра كُوَّرَتْ нинг маъноси бир-бирига жамланиб, сўнг ўралиб, ирғитилса шундан кейин нури сўнишини англатади” деган”.
وقال ابن أبي حاتم: حدثنا أبو سعيد الأشج وعمرو بن عبد الله الأودي، حدثنا أبو أسامة، عن مجالد، عن شيخ من بَجِيلة، عن ابن عباس: { إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ } قال: يكور الله الشمس والقمر والنجوم يوم القيامة في البحر، ويبعث الله ريحا دبورًا فتضرمها نارا. وكذا قال عامر الشعبي. ثم قال ابن أبي حاتم: حدثنا أبي، حدثنا أبو صالح، حدثني معاوية بن صالح، عن ابن يزيد بن أبي مريم، عن أبيه أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال في قول الله: { إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ } قال: «كورت في جهنم» .
Ибн Абу Ҳотам ибн Аббос разияллоҳу анҳумодан ривоят қилади: “Аллоҳ қиёмат кунида Қуёш, Ой ва юлдузларни денгизга буклаб, ўрайди. Сўнг ғарбдан шамол жўнатади, ўт уларни куйдириб юборади”. Омир Шаъбий ҳам шундай деган.
Ибн Абу Ҳотам яна Абу Марямдан ривоят қилишича Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам мазкур оят ҳақида: “Жаҳаннамда ўралса (букланса)” деганлар.
وقال الحافظ أبو يعلى في مسنده: حدثنا موسى بن محمد بن حَيَّان، حدثنا دُرُسْتُ بن زياد، حدثنا يزيد الرقاشي، حدثنا أنس قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: «الشمس والقمر ثوران عقيران في النار» .
هذا حديث ضعيف؛ لأن يزيد الرقاشي ضعيف، والذي رواه البخاري في الصحيح بدون هذه الزيادة، ثم قال البخاري:
حدثنا مُسَدَّد، حدثنا عبد العزيز بن المختار، حدثنا عبد الله الداناجُ، حدثني أبو سلمة بن عبد الرحمن، عن أبي هريرة، عن النبي صلى الله عليه وسلم: «الشمس والقمر يكوران يوم القيامة» .
Анас разияллоҳу анҳу айтади – Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Қуёш ва Ой иккаласи дўзахдаги икки сузонғич ҳўкизлардур” (Ҳофиз абу Яъло ривояти)
Юқоридаги ҳадис санадида Язид Руқоший борлиги учун заъифдур.
Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади – Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Қуёш ва Ой қиёмат кунида ўралурлар (букланурлар)” деди. (Имом Бухорий ривояти)
وقد رواه البزار فَجَوّد إيراده فقال: حدثنا إبراهيم بن زياد البغدادي، حدثنا يونس بن محمد، حدثنا عبد العزيز بن المختار، عن عبد الله الداناج قال: سمعت أبا سلمة بن عبد الرحمن بن خالد بن عبد الله القسري في هذا المسجد-مسجد الكوفة، وجاء الحسن فجلس إليه فَحدّث قال: حدثنا أبو هريرة أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: «إن الشمس والقمر نوران في النار يوم القيامة».
Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади – Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Албатта, Қуёш ва Ой қиёмат куни дўзахдаги икки нурлардур”
(ابن كثير)
ويجوز أن يراد لف ضوئها المنبسط في الآفاق
Қуёшнинг зоти эмас, балки уфқ узра ёйилган нурининг ўралиши маъносида бўлиши ҳам мумкин.
جاء في الأخبار الصحيحة أن الشمس تدنو يوم القيامة من الرؤوس في المحشر حتى تكون قدر ميل ويلجم الناس العرق
Саҳиҳ хабарларда келишича қиёмат кунида Қуёш машҳаргоҳда бошлар узра бир мил масофагача яқин бўлур. Инсонлар терларига ботиб кетурлар.
وعن أبي صالح كورت نكست وفي رواية عن ابن عباس تكويرها إدخالها في العرش وعن مجاهد أيضاً اضمحلت ومدار التركيب على الإدارة والجمع هذا
Абу Солиҳ “ағдарилса, тўнтарилса” деган. Ибн Аббос разияллоҳу анҳумо: Қуёшнинг ўралиши Аршга кирмоғидур” деган. Мужоҳиддан “Йўқолса, тугалланса” деб ҳам ривоят қилинган.
ألؤسي
من كوّرت العمامة إذا لفقتها ، أي : يلف ضوءها لفاً فيذهب انبساطه وانتشاره في الآفاق ، وهو عبارة عن إزالتها والذهاب بها ؛ لأنها ما دامت باقية كان ضياؤها منبسطاً غير ملفوف
Замахшарий тафсирида айтади: “ التكوير ” — كوّرت العمامة (саллани ўраш)дан олиниб, Қуёшнинг нури ўралиши натижасида унинг уфқдаги ёғдусининг таралиб, ёйилиши адо бўлиши маъносида. У Қуёшнинг завол топиб тамом бўлишини ифода қилади. Чунки унинг нури яралганидан буён ўроғлиқ ҳолнинг акси – ёйилган ҳолатда бўлган эди.
. أو يكون لفها عبارة عن رفعها وسترها
Кўтарилиши ва тўсилиши маъносида бўлиши ҳам мумкин..
إذا ألقاه ، أي : تلقى وتطرح عن فلكها ويروى في الشمس والنجوم : أنها تطرح في جهنم ليراها من عبدها كما قال : ) إِنَّكُمْ وَمَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ ( ( الأنبياء : 98 ) ، (الكشاف)
Фалакидан ташланса, отиб юборилса.
Ривоят қилинишича Қуёш ва юлдузларга ибодат қилганларга кўрасатиб қўйиш учун у иккиси (Қуёш ва юлдузлар) жаҳаннамга отиб ташланади. Қайсики, “Анбиё” сурасида баён қилинганидек:
إِنَّكُمْ وَمَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ
“Албатта, сизлар ва Аллоҳдан ўзга ибодат қилган нарсаларингиз жаҳаннам ёқилғисидирсиз”. (98-оятдан)
Улуғбек қори Йўлдошев. Холид ибн Валид масжиди ходими
