Қарзни ёзиб қўйинг
Қуръони каримдаги энг узун оят бақара сурасидадир. (282-оят)
Оят ҳозирги мусҳафларимизда тўлиқ бир бетга жойлашган бўлиб, қарз масаласи ҳақида баён қилинган:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا تَدَايَنتُم بِدَيْنٍ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى فَاكْتُبُوهُ وَلْيَكْتُب بَّيْنَكُمْ كَاتِبٌ بِالْعَدْلِ وَلاَ يَأْبَ كَاتِبٌ أَنْ يَكْتُبَ كَمَا عَلَّمَهُ اللّهُ فَلْيَكْتُبْ وَلْيُمْلِلِ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ وَلْيَتَّقِ اللّهَ رَبَّهُ وَلاَ يَبْخَسْ مِنْهُ شَيْئاً فَإن كَانَ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ سَفِيهاً أَوْ ضَعِيفاً أَوْ لاَ يَسْتَطِيعُ أَن يُمِلَّ هُوَ فَلْيُمْلِلْ وَلِيُّهُ بِالْعَدْلِ وَاسْتَشْهِدُواْ شَهِيدَيْنِ من رِّجَالِكُمْ فَإِن لَّمْ يَكُونَا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ مِمَّن تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَدَاء أَن تَضِلَّ إْحْدَاهُمَا فَتُذَكِّرَ إِحْدَاهُمَا الأُخْرَى وَلاَ يَأْبَ الشُّهَدَاء إِذَا مَا دُعُواْ وَلاَ تَسْأَمُوْاْ أَن تَكْتُبُوْهُ صَغِيراً أَو كَبِيراً إِلَى أَجَلِهِ ذَلِكُمْ أَقْسَطُ عِندَ اللّهِ وَأَقْومُ لِلشَّهَادَةِ وَأَدْنَى أَلاَّ تَرْتَابُواْ إِلاَّ أَن تَكُونَ تِجَارَةً حَاضِرَةً تُدِيرُونَهَا بَيْنَكُمْ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَلاَّ تَكْتُبُوهَا وَأَشْهِدُوْاْ إِذَا تَبَايَعْتُمْ وَلاَ يُضَآرَّ كَاتِبٌ وَلاَ شَهِيدٌ وَإِن تَفْعَلُواْ فَإِنَّهُ فُسُوقٌ بِكُمْ وَاتَّقُواْ اللّهَ وَيُعَلِّمُكُمُ اللّهُ وَاللّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ
“Эй иймон келтирганлар! Маълум муддатга қарз олди-берди қилган вақтингизда, уни ёзиб қўйинг. Орангизда бир ёзувчи адолат билан ёзсин. Ҳеч бир ёзувчи Аллоҳ билдирганидек қилиб ёзишдан бош тортмасин. Бас, ёзсин ва ҳақ зиммасига тушган киши айтиб турсин, Роббига тақво қилсин ва ундан ҳеч нарсани камайтирмасин. Агар ҳақ зиммасига тушган киши эси паст, заиф ёки айтиб тура олмайдиган бўлса, унинг валийси адолат билан айтиб турсин.
Эркакларингиздан икки кишини гувоҳ қилинг. Агар икки эркак киши бўлмаса, ўзингиз рози бўладиган гувоҳлардан бир эркак киши ва икки аёл киши бўлсин. Иккови(аёл)дан бирорталари адашса, бирлари бошқасининг эсига солади.
Чақирилган вақтда гувоҳлар бош тортмасинлар. Кичик бўлса ҳам, катта бўлса ҳам, муддатигача ёзишингизни малол олманг. Шундоқ қилмоғингиз Аллоҳнинг ҳузурида адолатлироқ, гувоҳликка кучлироқ ва шубҳаланмаслигингиз учун яқинроқдир.
Магар ораларингизда юриб турган нақд савдо бўлса, ёзмасангиз ҳам, сизга гуноҳ бўлмас. Олди-сотди қилганингизда, гувоҳ келтиринг ва ёзувчи ҳам, гувоҳ ҳам зарар тортмасин. Агар (аксини) қилсангиз, албатта, бу сизлардан бир фосиқликдир. Аллоҳга тақво қилинг. Ва Аллоҳ сизга ўргатади. Аллоҳ ҳар бир нарсани билувчи зотдир”. (Бақара. 282)
Оятдан билинадики, қарз олди-бердисининг биринчи шарти ёзиб қўйишдир. Биздаги муаммоларнинг кўпи шу шартга амал қилинмаганликдан ҳам келиб чиқади. Ҳатто айрим жанжалгача етиб борган ҳолатларда қанча миқдорда қарз олгани ихтилофга айланади. Унга на гувоҳ бор, на ҳужжат.
Бугунги “меҳрибонлигимиз” эртага биздан кейинги авлодгача жанжал давом этишини хоҳламасак, бу шартга, Аллоҳнинг амрига итоат қилиш лозим. Акс ҳолда “Мен унга яхшилик қилиб шунча қарз берсам…” деб хафа бўлиб юрамиз.
Ундан ташқари иссиқ жон, ҳар қандай вазият бўлиб қолиши ҳам мумкин. Шунинг учун Аллоҳ таоло буюрганидек: “Маълум муддатга қарз олди-берди қилган вақтингизда, уни ёзиб қўйинг”.
Сарварбек Йўлдошев. Асака т. “Мирзо Шариф” жоме масжиди имом хатиби